14 września obchodzimy Dzień Walki z Wypaleniem Zawodowym, którego pomysł ustanowienia powstał przy realizacji przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców kampanii społecznej – Wypalenie Zawodowe na Celowniku.
Wypalenie zawodowe staje się coraz bardziej powszechnym zjawiskiem i stanowi ogromne zagrożenie, z jakim aktywne zawodowo osoby muszą się zmierzyć w XXI wieku. Wiąże się z utratą zainteresowania wykonywanymi zadaniami, zmniejszeniem aktywności zawodowej, brakiem satysfakcji z realizowanych wyzwań. Osoby wcześniej zaangażowane w pracę, tracą motywację do jej wykonywania. Doświadczają psychicznego, emocjonalnego i fizycznego wyczerpania.
Zgodnie z definicją przyjętą przez Światową Organizację Zdrowia, która odpowiedzialna jest za sporządzenie Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób, wypalenie zawodowe to syndrom wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, który nie został w sposób skuteczny opanowany. Decyzja WHO ma przede wszystkim sprawić, żeby zarówno pracodawcy, jak i pracownicy uświadomili sobie, jak istotne jest dbanie o zdrowie psychiczne.
Wypalenie zawodowe konsekwencją stresu w pracy
Główną przyczyną wypalenia zawodowego jest długotrwały stres, który skutkuje wyczerpaniem psychicznym, emocjonalnym i fizycznym. Choć praca zawodowa początkowo sprawia przyjemność, nadmiar obowiązków, nieprawidłowa dieta i siedzący tryb życia oraz permanentny brak czasu na odpoczynek sprawiają, że stajemy się podenerwowani i zestresowani. Przedłużający się stres, przy braku umiejętności rozładowywania go i łagodzenia jego skutków, powoduje przeciążenie układu nerwowego. Organizm broni się przed powtarzającą się stresującą sytuacją, między innymi powodując objawy somatyczne (bóle głowy, złe samopoczucie, bóle brzucha itp.), które nie pozwalają kontynuować pracy w dotychczasowym wymiarze, tempie oraz na dotychczasowym poziomie.
Przyczyną wypalenia zawodowego jest też nieumiejętność regeneracji sił emocjonalnych, intelektualnych i fizycznych, które wyczerpują się podczas wykonywania trudnych zadań związanych z pracą zawodową.
Objawy wypalenia zawodowego
Syndrom wypalenia zawodowego charakteryzuje się trzema fazami.
- Stadium wyczerpania emocjonalnego (pracownik odczuwa przeciążenie emocjonalne, ma poczucie braku zasobów do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, co przejawia się jako poczucie wyczerpania).
- Stadium depersonalizacji i cynizmu (pracownik zaczyna dystansować się wobec współpracowników, klientów lub pacjentów, nie czuje z nimi żadnej więzi emocjonalnej).
- Stadium braku poczucia osobistych osiągnięć i kompetencji w wykonywanej pracy (pracownik zaczyna negatywnie oceniać własne kompetencje i dokonania w pracy, uważa, że się nie nadaje, przestaje kontrolować wykonywanie obowiązków zawodowych, ma poczucie niezrozumienia ze strony przełożonych, traci zdolność do rozwiązywania problemów i w konsekwencji dochodzi do absencji w pracy).
U każdego może manifestować się on inaczej. Najczęściej pojawiają się:
- problemy ze snem, takie jak: bezsenność, częste wybudzanie się, koszmary senne czy budzenie się bardzo wcześnie rano,
- podwyższone ciśnienie,
- problemy ze strony układu pokarmowego,
- bóle głowy,
- spadek odporności organizmu oraz chroniczne zmęczenie, na które nie pomaga krótkotrwały odpoczynek, na przykład przez weekend, a nawet tygodniowy urlop,
- problemy emocjonalne: rozdrażnienie, irytacja, przygnębienie, poczucie bezsilności oraz trudności z koncentracją,
- niechęć do pracy, niewykonywanie swoich obowiązków z dotychczasowym zaangażowaniem,
- pogorszenie relacji ze współpracownikami.
Rola pracodawcy
W zapobieganiu wypaleniu zawodowemu ważna jest współpraca i zaangażowanie obu stron: pracownika i pracodawcy. Uważna obserwacja pracodawcy i szukanie korzystnych rozwiązań pozwoli utrzymać zaangażowanego, wkładającego w pracę dużo wysiłku i uwagi pracownika. Pracodawca powinien pomóc eliminować negatywne czynniki, motywować, wspierać i słuchać oraz zachęcać do komunikowania swoich potrzeb i problemów. Ludzie chcą pracować w miejscach, które są przyjemne, gdzie mogą realizować zawodowo swoje pasje i pomagać innym, a przy tym zarabiać. Rolą i interesem pracodawcy jest kreowanie przyjaznego środowiska pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy od wielu lat prowadzi działania na rzecz ograniczania narażenia na czynniki psychospołeczne w środowisku pracy. Jednym z nich jest program profilaktyczny adresowany do pracodawców i pracowników. Jego celem jest przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu w miejscu pracy.
Program stanowi kompleksowe działanie, składające się z kilku ścieżek: edukacyjnej, analitycznej, oceny ryzyka zawodowego oraz eliminacji zagrożeń. Jedną z nich są szkolenia dla pracowników i pracodawców dotyczące m.in.: stresu, dyskryminacji, wypalenia zawodowego, zapobiegania mobbingowi. Oprócz zadań edukacyjnych, na życzenie uczestników programu, przeprowadzamy też analizę sytuacji w zakładzie pod kątem stresogenności cech pracy. Wnioski z badań przykazujemy pracodawcy, może je wykorzystać do prac nad obniżeniem lub całkowitym wyeliminowaniem stresorów występujących w danym zakładzie pracy.
Udział w programie jest bezpłatny, aby wziąć udział w programie należy się zgłosić się do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku (promocja@gdansk.pip.gov.pl).
Jak radzić sobie z wypaleniem?
Oto kilka wskazówek….
- Poszukaj wsparcia. Kontakty społeczne mogą być naturalnym lekiem na stres. Spędzaj więcej czasu z najbliższymi i otwórz się na nowe znajomości, spróbuj nowego hobby.
- Porozmawiaj ze swoim przełożonym. Może wspólnie uda Wam się wypracować kompromisy lub rozwiązania, które uwzględnią Twoje potrzeby i granice. Mów otwarcie o swoich wymaganiach wobec pracodawcy, a jeśli masz taką możliwość, skorzystaj z programów wsparcia pracowniczego.
- Poćwicz. Spacer, joga, a może rower? Regularna aktywność fizyczna ma znaczny wpływ na redukcję stresu. Pomoże także oderwać myśli od pracy.
- Wyśpij się. Sen przywraca dobre samopoczucie, wzmacnia układ odpornościowy, wyrównuje ciśnienie krwi oraz wpływa na wiele innych procesów dbających o Nasze zdrowie.
- Oderwij się od technologii. Na co najmniej godzinę dziennie wyłącz wszystkie urządzenia. Odłóż na bok telefon, laptop i postaraj się być „tu i teraz”.
- Zadbaj o dietę. Ogranicz spożycie słodyczy i posiłków bogatych w węglowodany, które powodują szybki wzrost energii, a następnie jeszcze szybszy jej spadek. W walce ze stresem nie pomoże Ci także alkohol, nikotyna czy kofeina.
Opracowanie na podstawie materiałów znajdujących na stronie: www.streswpracy.pl